Kan Miphun Kan Dirkamh A Hau Cang

Bia Dawmhnak:

Laimi phun cu mirang nih a kan ukhlan ahhin mi uknak tangah kan rak um bal lo. Kan mah tein kan i uk. Kan mah tein khuakhan lairelnak kan rak ngai. Hmanhseh nikhat hnu nikhat in mirang pennak cu a hungṭhawng chin langmang. AD-1885 ah mirang nih kawlram vialte cu a hunglak dih cang i mirang kuttang ah kawlram cu a hung um. Sinain lairam cu an rak la rih lo. Kawlram mirang nih an uk hna lio ah kan nih cu kan mah tein kan i uk rih ko. AD- 1892 ah mirang nih lairam cu a hungtuk ve i an lak ve. Cutin cun mirang kuttang ah chimram zong cu a hung um.  Mirang uknak chan lio zongah hin kawlram he fonh in uk kan rak si lo. Lairam uknak ah mirang nih phunghram a dang tein an rak ngai.

1948 ah  Chin , Kachin, Shine le Burma tiin ramli fonh in  Independence cu hmunkhat te ah  an rak la i ram pali cu ramkhat ah an rak ser . Independence rak lak lio zongah hin kawl uknak tang ah um lo in kan mah le kan ram , kan nunphung , biaknak le kan ca holh vialte hna ah kan mah tein khuakhan lairelnak kan ngai lai tiah Panglong Agreement ah minsen thut in biakamnak  an ngeih hnu ah hmunkhat tein Independence   an rak la ṭi. Sinain Burma ram i kan upat mi kan pale hna nih an thisen in an rak ṭialmi Panglong agreement cu kawl ralkap nih an ke in an phiat ṭhan. Cutikah kawl nih an kuttang ah an hung kan chiah . Nihin ni ahcun kan mah le kan ram caah kan pale hna nih an rak pekmi an thisen man kong chim le ruahtṭi caan a hung phan cang. Kha hlan ah lai miphun cungah zawnruahnak kan ngeih lo hmanh ah nihin ni ahcun kan lai miphun le kan lairam dirkamh in kan pupa hna nih an thisen in an thlenmi kan vawlei kutpi nam hmanh sungh lo dingin kan dir pi cio a hau cang. Tikah a tanglei ah kan lai miphun dawt le zawnruahnak ngeih in lairam le lai miphun a ṭhanchonak hnga ding in ka ruatnak tlawmte  kan van langhter lai:

Ca le Holh:

Miphun pakhat sinak ahcun a biapi bikmi cu ca le holh hi a si. Holh an ngaih ko zongah ca an ngaih lo cun cu miphun cu a tlau zau ko lai. Cuvebantuk in ca an ngaih kozong hloh an ngaih locun miphun pakhat an si kho bal lai lo. Kawlram chung hmanh ah ca le holh an ngaih lo ruang le an ca le an holh an upat lo ruang ah an tlaumi miphun hi an um lem. Theih fiannak bik ah Myanmar ram chung hin kha hlan ah miphun ṭhawng an rak si ko nain a tlaumi miphun pakhat cu Peo mipun an si . Curuang ah ca le holh hi kan dawt i kan thancho ter a hau hrimhrim.

Kawl nih an kuttang ah a kan chiah i an ca le an holh cu sianginn textbook bakin cawnter kan hung si. Kawl holh le kawlca a thiam lo mi laimi cu kan thlawm ngaingai la. Mah ti a kan cawnternak a ruangbik cu laimi phun hi kawl miphun ah fonh an duh caah si. Fawinak in kan chim ahcun lai miphun hi tlauseh ti hi a si ko. Cu an ka cawnter mi cu nihin mino kan sin ahcun a theipaar an zun khawh luklak cang. 

Kan hnulei Chimram khualipi Hakha khua ah Lai Tho Puai ( Chim Kumthaar) a tuahnak ah laiholh hmanglo bak in kawlholh in an tuah . Lai miphun umnak Hakha khua ah  zeiruang ahdah kawlholh cu an hman hna tihi ruah lo awk le ngaihchiat lo awk a tha hrim lo. Micheu nih cun kawlram ah kan um ca-ah ram pinih a hmanmi official language (kawl holh) hi kan hman ve awk a si ko ti ah a ruatmi kan um pah. Cuti a ruahmi hna cu kawlnih laitlang ah rat riangmang in uk an hau lo. An mahtein kawl uknak ah an va um khi si. Kawl kuttang um an duh tinak si ko.

Holh cu thiam khawhzat poh thiamding a si ko. Miphun dang holh tamdeoh kan thiam ahcun an miphun sining zong tamdeoh kan theih lai. Thil tampi zong a kan theihter la. Kan ruahnak zong a kau chinchin lai. Cu kan thiammi holh hna cu an mah le an miphun si kan va hmanah cun a sualnak a um lem lo. Sinain kawl holh ka thiam aipat tiin  Japan miphun sin ah kawl holh in va hmang law mihrut an in ti lai.  Cuvebantuk in laimi ka si i ti riangmang i kawl miphun sinah laiholh va hmang law mihrut an in te ve ko lai. Sinain lai miphun cu laimi sinah kawl holh ka va hman hi thiam le fim ah kan i ruah. Mah hi miphun cungah dawtnak a ngei minih cun an lungfak hrimhrim lai. Nain miphun dawtnak a thei ve lo ca-ah cun thiam le fim ah an i ruah lai. Cubantuk caan i lungfah awk a thei lomi nih miphun ka dawt ko an timi cu zangfak ngaingai an si. Korea ah ka um caah korea nih an miphun an dawtning pakhat tein ka van char ta lai. Korea i an zeidang va sawipiak chim lo an mah ram chuak an Kimchi ( lai nih cun Antamthur ) te va sawipiak hmanh khi a duh lomi an tam . Cutluk in an miphun chungah dawtnak le upatnak an ngai.Miphun dawt le Kimchi cu zeidah a pehtlaihnak um kan ti men lai. Khimchi te sawipiak hmanh i biatak tein an dir ahcun thil liamdeoh cu van sawipiak hna sih ca thihngamh in an dir lai .  

Kan mah tein kan i uk ve tik ahcun kan mah holh te kan hmang ve te ko lai timi lungput kan ngaih ahcun zeitik hmanh ah kawl uknak tang ahcun ka luat kho bal la lo. Zeiruang ah tiah cun kawl uknak tangah pei kan hna a ngam cang cu. Mizei miphun pouh nih kan uk ko hna seh kan miphun a tlau lonak ding a hram bik kan mah le kan mah sin ahcun kan mah holh tein kan hman awk a si ko. Kan miphun kan dawt tak ko ahcun ka holh le kan ca hi kan dawt hmansa bik a hau.

Lai miphun Le Bible Sianginn:

Kan hnu deoh ah a ho facebook dekah “Bible Sianginn cu maw kan kai peng ko rih lai”  tiin ruahnak tlawm te a tial mi ka rel. A ruahnak cu ka uar ngaingai caah a ruahnak hrawm pah hin ka van chim pah ve lai. Kawl ralkap nih hramhram in a kan uk i minung tamdeoh hmun khat ah bia i ruah ti zong a rak ngah lo. Cuticun thaw zong chuah kho lo in a kan rialdip lio ah laiphun cu biaknak hi kan thawchuahnak lam pakhat a rak si. Biaknak he a pehtlai mi bible sianginn ah fimnak le thiamnak kan rak cawng kho hna. Cunih cun kan miphun a rak kan dir kamh hringhran ko . Kha lio bible sianginn kai mi kutneh cu nihin laimiphun hi kan si ko tiko uhsih law kan palh tuk la lo dah . Tikah Nungak za deoh le dawhdeoh zong nih pasal ding ah an rak i thimbik mi cu bible sianginn kai mi le Pastor rian a tuan mi khi an rak si deoh. Sinain chan le uknak a hung i thlen cang . Nungak zong nih thlangval an thim tik ah phundang deoh hin a hung i mer ve cang :p .

 Kei mah tanghra ka awnkum ah kan Krihfabu nih lunglomhnak roca pe le zaan riah dum tinak a rak kan tuah . Mah lio kha kan khrihfa nih a vawikhatnak an rak tuah si. Mah lio ahcun phumhnak kan dih hnu hna minung pakhat tete in bia an rak kan hal. Kan khrifabu i kan upat mi hna le kan Pastor te an tling dih. Cun kan khua uk ( Myone Auh Choh Zi Hmu) ah kan mah laimi a rak si lio te a si caah a nih zong an sawm chih ve. Khampat hi no.1….,5 tiin miphun dang cio in kan um i khua uk ( Myone Auh Choh Zi Hmu) hi laimi a vawikhatnak bik a tuan kum zong a si . Bia pahnih in an rak kan hal . (1) Tanghran na awn mi ah na feeling (2) Mah hnu hin teh zei bantuk sianginn dah peh than na timh ti a rak kan hal. Mi hmai i van dir le biachim ding cu kan nih tanghra awnkaa minung hrang ahcun a har taktak . 

Kan hawile cu bia an chim ngam tuk lo . An ṭhut bu tein “kan i nuam tuk” heiti hrawnghrang lawng khi an leh khawh hna. Kei mah an hung ka hal i pasal tiah ka dir i ka khup nih  thazang an rak ka pek taktak ve. Ka dir pah cun ka khup pahnih cu an kut peng ṭhat ning . Second pakhat ah vawinga ruk cu a su hmanh ko. Ka thin tur cu khuatur thawngnak in a thang deoh hlah maw ti awk in a um. Ruah a surpah i a kik pah nain ka thlan cu ṭhal ruah surhnak in a ciap deoh. Ka aw thirpah in ka leh mihna cu ka feeling cu “ti chung i thawcuah khawh lo in a ummi leng ah hungchuak zawn i thaw a dawp bantuk khi a si” tiin ka rak leh hna . ka aw cu a thirpah caah ka chim duhmi ka chim kho lo i kan pa le ah minung pakhat nih a van ka bomh pah. Holh ai lehpiak ko khi kan lo . Pahnihnak  kan pehṭhan ding sianginn chim lo in ka kai lo ding sianginn ka rak chimh hna. “ Kan veng kan sang ah Bible sianginn a kaimi an tam tuk cang caah kei cu bible sianginn ka kai la lo” tiah ka rak leh hna.

Bible sianginn kai hi a tha lo ka tiduhnak siloin ramle miphun nih biable sainginn kaimi tampi kan ngai cang hna. A tu Bible sianginn kai mi nih hin biaknak lei ah cun a kan hruai khawh tuk cang ko. Cuve bantuk in bible sianginn kai lo zong hi sual a si ve hlei lo. Baible cu kan mah lai holh tein aa ṭialmi cathiang kan ngaih ko i kan mah tein kan i rel khawh ko cang. Ka theih lomi le kan fian lomi cu Bible sainginn dageree sangsang in a dih mi kan pale hna le kan nule hna tampi laimi phun nih kan ngeih ko hna caah hal khawh an si ko. Kan  mah nih a caan pek tein kan hal ko hna ahcun a kan  chimduh lo tu kan pale hna le kan nu le hna an um lai lo.

Cucaah kan miphun sersiamnak ahcun biaknak lei in a tu kan i ngaihmi kan pale hna nih kan hruai ko hna seh law vawilei fimthiamnak lei in tthanchonak a herh ding mi cawn khawh i zuam cang hna uh sih law kan miphun sersiam cang hna uh sih. Baibla sianginn silo mi cawnding a tampi . Kan mah nih kan i timh ahcun a lam a um ko la.

Hriamthlai le Chin Miphun:

Kawl ralkap uknak nih nikhat hnu nikhat in a kan rengh chin langmang . Cutik ah tlangcung minung lawng hmanh siloin an mah kawl lila zong hriamthlai in dohthlennak an hung aupi hna. Ralkap uknak kan ticu ram mipi duhnak in hruai a silo i anmah ralkap duhning tu in an kan hruai caah hriamthlai mi aunak thawng cu ralkap uknak nih an ngaipiak hna lo. Cutikah hriamtlai phu zong a karh chin langmang bantukin kawl ralkap he kahnak zong tampi a chuak. An mah ralkap minung lawng siloin sualnak a ngai lomi mipi nih thihnak tiang a kan phanh ter. Hriamtlai phu chung ah thlangcung miphun caah pumpek in a dirmi phu an um bang an mah ṭhatnak caah hriamthlai phu zong an um ve ṭhiam.

 Kawl ralkap nih  minlangh in kan uk hna ahcun a si kho tilo tiah a langh lonak ding 2008 phunghram an van chuah pi i Democracy uknak ah kan kal cang lai tiah thimnak zong an   hung tuah. Sinain mah Democracy an timi cu minlangh lo ralkap uknak democracy deu  a rak si diam. Nihin nitiang ralkap nih nawl an ngei peng rih  ko. Cozah nih hriamtlai phu he daihnak kan ser lai tiah lungtho ngaiin an cawlcangh lio ah ralkap cu a sining a thlen kho hlei rih lo .

Cutikah ramdaihnak an sermi zong duhning in hma a kal kho lo. Tuhi an tawlrel cuahmah lio pi si. Kan hnudeoh ahkhan Kawl ralkap bawizik General Myint Aung Hlai  bia pakhat te nih khurkhua tampi a ka ruahter. CNA/CNF cu hriamtlai phu ah kan ruah bal mi hna an si loh tiah a ti nain daihnak cabuai cungah cun laimi kan pale hna thilti khawhnak nih a khuaruah cu haarter dawh a si . Chim duhmi cu Myanmar ram ah miphun pakhat a si mi Chimmi  dothlennak dingah hriam a tlai ve mi an si nain mahtiang a ti hi cu zeiruang bikdah a si hnga. An thazang a derthawm ruangah maw a si hnga ? Dai tein an um caah dah a si hnga?

Cu kan hnulei deoh ah new pakhat ka relmi cu ava si pek silo pek ah ka uar ngaingai. “ Atu hi cu ral a tho rih lo. Hnangam tein um ko uh . Ral a thawh kan titik khi cu mipi nih hriamnam an i tlai i ral an tuk tik khi si”tiin  mipi a bochan ning a langhter. Kan nih Chimmi teh Chimram caah nunnak a thapmi kan ralkap hna khi zeitin in dah kan zoh hna. Zeiti indah thazang kan pek hna. Thukdeoh in ruah a phu cang . Vawilei le sualnak a ṭhen khawh lo bantuk in minung le palhnak cu a ṭhen kho ve hlei lo. Cutikah Kan ralkap hna zong khahlan an tuahsernak nih  kan lungtling lonak tampi zong an um kho ko. Sinain thinlung a ngai i thaw an a chuahmi  minung ah ruat ve hramhna uh sih. An zeizong te kaltak in Chimmi kan caah nunnak a thap tu cu an mah lawng khi an si. Tlangcung hriamtlai mi ah  thazang a derthawm bik mi pawl an si . Mipi nih kan dirpi  caan a cu cang.

Nupi le Pasal Kan I Thiam:

Laimi cu miphum hmete kan si pinah Myanmar ram ah a sifak bik lei kan si. Minung cu vawilei cung kan um caah vawilei thilri cu kan herh dih hna.  Vawilei kan nunchung ah hnangam le lunglomh cu ka duh cio. Tikah nupi pasal kan i thim tikah miphun lian a simi sui ngun chawva a ngai mi hna kan i  thim theu tawn. Laimi tampi zong miphun dang ṭhit/ vat mi kan tlawm ti lo. Zeiruang ahdah mahtin cun kan si hna tiah van ruat ahcun sifah kan ṭih caah a si lai dah. Laimi hi sifah a ṭih ngaimi kan sinain a sifakbik kan si . Sifah kan ṭih rup in kan ṭhancho kho hrim lo. Cutikah mahhi sifahnak in ka luat khawh bangah tiin mah miphun kaltak riangmang in miphun dang ṭhit /vat duhnak a kan ngaiter.

 Micheu nih cun kan lai nungak pawlcu an nungak lio ah an i thenhhlimh tuk konain kan van ṭhit hnu hin an i filhhnawmh kho tuk i lainu cu duk an sum lo tuk heiti tehna ka theih pah.Nutung an hung si hnu in innleng par i taw I pir riangmang i zungzun hram an i thawk hei ti te hna capo biatak in chim lem. Laipa pawl cu dawt , cawisan le zitmawih an thiam lo tuk i duh an nung lo tuk caah miphun dang kan vaknak a si tiah a ti mi zong an tlawm lo. Kei cu mahbantuk a chimtu hna le an chimmi khi ka zum lem hna lo. Kei mah ka thenh hlimh ahcun cun kan sin i ummi zong an i thenhhlimh ko lai. Kei mah nih ka dawt hna i ka cawisan ko hna ahcun an ka dawt ve la i a ka cawisan ko la. Kan bible cawnpiaknak ah pei na tuh bangin na zun lai ti a si ko kha . Nan mah nih na tuhbang in na zun ve ko la.

Miphun dang pa/nu zong van tthi/ vat ko hmanh law nang mah nih dawt naa hlawh lo ahcun meizei hmanh nih an in daw kho hlei la lo. Miphun cungah dawtnak kan ngaih ahcun nihin calawng ruah awk a ṭha ti lo. Laimi phun cu kan vawlei a rawk hlan lo  a um peng ding tiin ruah ding si. Miphun dang kan va ṭhit/vat tik ahcun kan mah kan fale cu kan laiholh an thiam ko i lai nunphung an theih ko zong ah ( miphun dang a ṭhit/vat mi an fa le laiholh a thiam lo mi nihin ah an tampi cang) kan fale i anfa le chan ahcun nang mah na miphun sinak cu an thlau khawh cg. Mah tiang lawng hmanh sihlah a hungrau deohdeoh lai i kan miphunning in tlau a fawi cang .

 Cucaah laipa / lainu nan zoh niam ahcun miphun dangtu na lungah a um ding cu a fiang ko. Miphung dang na ttiah/vat ah cun nikhatkhat cu nang mah na miphun kha na tefa le nih an thlau telai . Miphun kong ruah ahcun kan mah kan nunchung lawng ruah ding a si hrimhrim lo. Dawtnak, upatnak le cawisannak cu aa tlakmi ca lawng ah pek an si  tawn. A tlaklo minih cun an tingco theng lo.

Kei mah mit ahcun lai nu tluk a dawhmi vawilei cung ah ka hmu hna lo. Kan lai thilthuam he a tlakbik mi cu lainu lawnglawng an si. Lainu nak in mizei miphun nu hmanh sangdeoh ka zoh bal hna lo. Cucaah Pathian nih lainu te nupi dingah a pek ko lai. :p

Bia Donghnak:

Kan miphun cu hmete ko hmanh seh Pathian kan i bochan ahcun Israel miphun bang Pathian nih a kan hruai ko lai. Nain Israel miphun tuanbia kan zoh tikah Pathian nih lam cu a hruai hna nain an mah nih tuahding Pathian nih a fialmi hna a tam. Chimduh mi cu Pathian kan i bochan ko nain zeihmanh kan tuah lo ahcun zeihmanh kan ngah hlei la lo. Pathian Surparnak le thluachuah cu Intuarnak le zuamnak hnulei ahkhin a lang tawn. Cucaah midang holh le ca hi tampi thiam i tim hna sih law misining tampi thei hna uh sih. Nain miphun dang holh kan thiam nak cu an hmannak caan lawng ah hmang hna uhsih law kan lai miphun holh le cat u upat deoh hna uh sih. Holh le ca kan dirkamh i kan upat ahcun kan miphun a tlau bal lo.

Bible sianginn kai lawng in miphun thanchonak ding lam a haar ngaingai cang . Cucaah vawilei fimnak zong tampi kan ṭhangcho a herh hringhran ko cang. Vawilei fimnak tu thazang pe hna uhsih law Pathian zong philh  hlah  usih. Mah le miphun cawisan lo in miphun dang cawisannak kan thinlung zong i remhdeoh hna usih law kan mah le kan miphun cawisan a thiam mi si cang hna usih.

Ram le Miphun caah nunnak kan pek ngam lo hmanh ah nunnak a pe ngamtu hna bomh le dirpi hi kan rian bik a si ko. Kawl ki miphun kong ahcun thit a ngam ve mi an si . An miphun an kilven ning khi i zohchun cio ding kan si . Nihin caan na ngaih mi bantuk in hmailei ah caanṭha na ngai kho ti la lo. Cucaah na ngaih mi caan ah i dukdak in um lo in tho law tuan caan a cu cang .

Ka kawi ruat hmanh Na lamh vawlei Chin ram nih hin Bia le cafang A ngei dahkaw... Na remh run inn Dawhter tu ah Laithuam Lainu Sihnga lo ma! Miphun kiltu... Thiam hlei papek Na nunman ah Ram dawt phun tanh Si na herh hih Kam lo Laipa... Cuanlang nati Khuaki na hoi Diriam hnangam Hmu hlei cuang hlah Na nu Lairam... Na ttial thleng hlah Phun hrawk si hlah Remhcia inn ah Na ralttha ko Ka kawi Lai tlai...

 Notess: Biazai a ka tial piaktu ka U , Rooney Thawng cungah lunglomhnak tampi ka ngei ko . 
 

Share on Google Plus

About biathli

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.